ОҚШАУЛАНҒАН СИСТОЛАЛЫҚ АРТЕРИАЛДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ

Соңғы онжылдықта әлем бойынша тұрғындардың «қартаюы» глобальді тенденцияға айналуда: 2005 ж. 65 жастан асқан қарт адамдардың саны 475 миллионға жеткен (7,1%), ал 2025 ж. қарай 822 миллион адамға дейін жетеді деп болжамдануда (Жердің барлық тұрғындарының 9,7%). ТМД елдерінде орташа өмірлік жастың төмендеуіие қарай, 60 жастан асқан адамдардың бөлігі 1994 ж. 16,7% құраған, ал 2055 ж. карай оның өсімі 40% тұрғынға жетеді деп болжануда, әсіресе кәрілік жаска келген тұлғалар саны аса жылдам қаркынмен көбейеді. 65 жас және одан аскан тұрғындардың 30-70% артериалды гипертензия (АГ) жиі дамиды, артериалды қысымның (АҚ) жоғарлауы үш түрде көрінеді — систоло-диастолалык, оқшауланған систолалық және оқшауланған диастолалык. Эпидемиологиялық зерттеулердің мәліметтеріне сәйкес, 60 жастан асқан тұлғаларда АГ таралуы 50% жоғары, соның ішінде қарт және кәрілік жастағы адамдарда АГ ең кең таралған түрі оқшауланған систолалық артериялды гипертензия (ОСАГ) болып табылады.

АГ бойынша Ресейлік медициналық қоғамның және Бүкіл Ресейлік кардиологтардың ғылыми қоғамының (БРКГҚ) (2008). АГ диагностикалау және емдеу Ұсыныстарына сәйкес, ОСАГ систолалык АҚ (САҚ) 140 мм с.б. және жоғары, диастолалық АҚ (ДАҚ) 90 мм с. б. төмен кезінде эссенциалды АГ бір түрі ретінде қарастырылады. Бұл кезде ОСАГ бар науқастарда фатальді және фатальді емес жүрек-қантамыр асқынулар қаупі, АҚ қалыпты тұлғаларға қарағанда бірнеше есе жоғары болады. Мұның бәрі аурудың медико-қоғамдық маңызының жоғары екендігін дәлелдейді.

ОСАГ кең таралуына және жүрек-қан тамырлық асқынуларының жоғарлығына қарамастан оның негізгі механизмдері, кезеңдері және нысана мүшелердің зақымдану ерекшеліктері аз зерттелген. Осы күнге ОСАГ патогенезінде аортаның жоғары ригидтілігі негізгі фактор болып есептеледі. Көптеген проспективті зерттеулерде пульстік қысымның (ПҚ) ассоциациясы зерттелген — аортаның қаттылық критериі және ОСАГ негізгі детерминанттары «қатты» соңғы нүктелерімен. АҚ тәуліктік мониторлау (АҚТМ) мәліметтері бойынша перифериялық ПҚ әсері нысана мүшелерін симптомсыз ерте зақымдайтыны жайлы деректер жеткіліксіз зерттелген. АГ үдеуіне жоғары қауіп төндірумен ассоцирленетін ПҚ деңгейі белгіленбеген.

ОСАГ бар карт және кәрілік жастағы түлғаларды емдеу мәселесіне зерттеушілер аса қызығушылық тудыруда. Соңғы онжылдық ішінде жүргізілген ірі бакылаулы зерттеулердің нәтижелері қарт адамдардағы ОСАГ дәрі-дәрмектермен емдеудің күмәнсіз пайдалы және қауіпсіз екендігін көрсетті. Бүгінгі таңда басым концепция бойынша ОСАГ негізгі себебі аортаның жоғары каттылығы, осы маңызды этиопатогенезге әсер ету мүмкіндігінің бар екендігін ескеру керек. Бірақ ОСАГ патогенетикалық тұрғыда емдеу әлі күнге дейін шешілмеген.

ОСАГ бөліп-жарудың мақсаты — бірінші кезекте, оның болжамының жағымсыз екенін көрсету: қалыпты диастолалык қысым кезінде шамалы гана систолалык АҚ және пульстік қысымның көтерілуінің өзі, өте жоғары қауіпті асқынулар санатына енгізілуі керек. Аталған пациенттерді кең таралган «жұмсақ» АГ деп қарап (1980 жж. қарт адамдарда ОСАГ емдеудің пайдасынан қаупі жоғары деп есептелінген, бірақ бұл теріс көзқарас бо- лып дәлелденді) белсенді ем жүргізбеу дұрыс емес, әсіресе терапевтік тәжірибеде.